Bovendemper. Een “bovendemper”, ook wel “Birdcage piano” genoemd, heeft die naam te danken aan de stangetjes aan de voorkant van het mechaniek,(waar de hamertjes, onderhamertjes en dempers op zitten) zoals een vogelkooi, en is gemakkelijk te herkennen op het moment dat je de bovenkant van de piano opent. Als je er van boven in kijkt zie je dat er een houten lat van links naar rechts zit, die over de hamerkoppen heen loopt zodat je de hamers bijna niet kunt zien. (afbeelding hieronder)
Misverstand
Om gelijk korte metten te maken met het misverstand dat dit artikel is bedoeld om de "birdcage" af te kraken, even het volgende.
Ik schrijf dit artikel omdat ik tijdens mijn loopbaan al vele teleurstellingen heb gezien. En dan ligt de teleurstelling misschien niet eens bij de bovendemper zelf, maar bij de verwachting van de koper. Als je een piano aanschaft heeft zo’n instrument dikwijls langere tijd stilgestaan. En dan maakt het niet uit of het om een jonge of oude piano gaat. Hier kun je jezelf als leek laten misleiden in de valsheid die je hoort. Als je een valse piano hoort zou je kunnen verwachten dat na één of meerdere stembeurten de piano klinkt volgens verwachting. En dat het net zo klinkt als op een cd’tje. Dat is niet helemaal waar. Er is dan ook nog het karakter van het instrument.
Klank en karakter
De klank en karakter van het instrument zijn niet te vergelijken met de huidige piano. Eerder met de Fortepiano, de voorloper van onze huidige piano. Het heeft een tingeltangel geluid en klinkt oud. Dit is dan ook de kern van de teleurstelling die ik in de vorige alinea bedoelde. Als je van zo'n klank houdt kun je de bewuste keus maken om zo’n oud instrument aan te schaffen. Anderzijds. En wat ik nu zeg is mijn persoonlijke mening en misschien onethisch, maar mijn advies… koop geen bovendemper.
Kwaliteit onderdelen
De "birdcage" is altijd een piano van meer dan 100 jaar. Dus ook het hout van zo’n mechaniek heeft dezelfde leeftijd, en is in veel gevallen erg broos. Bij reparaties levert dat problemen op. Je repareert dan niet, maar je gaat aan het restaureren. En dat kost een vermogen en staat niet in verhouding.
Hoewel de kast en mechanische gedeelte er goed uit kunnen zien heeft het instrument ook nog andere kenmerken die je niet gelijk kunt zien. Het stemblok bijvoorbeeld.
Het stemblok is een houten blok waar al die stempennen in zitten. Bij piano’s van deze leeftijd altijd uit een massief blok gemaakt. De techniek om multilagen te gebruiken bestond toen nog niet. En een balk van meer dan 100 jaar oud kan in de loop van de jaren beste wel eens een barstje hebben opgelopen. Op zich nog geen ramp.
Maar wanneer er een stempen in een gebied los zit, en er wordt een nieuwe ingeslagen, kan bij het inslaan van een nieuwe en dus dikkere pen zo maar het barstje, een scheur kunnen worden waardoor de buurman stempen ook los komt te zitten en al snel is het eind zoek.
En er zijn nog veel meer redenen tot nadenken bij een bovendemper.
Stemmen
Stemmen van een bovendemper is meestal geen favoriete bezigheid van de pianostemmer. Ook niet van mij, zo eerlijk moet ik zijn. Dat is om de volgende reden. Je kunt door alle stangetjes heel slecht zien wat je doet, kunt nooit een écht bevredigend resultaat achterlaten en bij reparaties loopt je veel tegen onvoorziene werkzaamheden aan. Bovendien wordt het ook steeds moeilijker om aan de juiste onderdelen te geraken.
Koesteren of niet?
Absoluut! Als je al een zogenaamde piano hebt en je bent er nog steeds gelukkig mee… koesteren. Het is een oud instrument en zelfs mensen uit een tijdperk dat er nog geen elektriciteit en auto’s waren hebben er op gespeeld. Dat is een mooie filosofische gedachte. Heb je nog geen piano maar ga je er één aanschaffen? Mijn advies… koop een modernere piano.
Wij willen graag nog meer kennis met u delen.
Ga ons daarom volgen op Instagram.
